تعریف:مفصل زانو یکی از بزرگترین مفصلهای بدن است.ضعف تاندونها و لیگامنتهای در بر گیرنده ی این مفصل و رعایت نکردن بهداشت حرکتی و بروز برخی بیماریها ممکن است آن را به سمت خارج (پای کمانی یا پرانتزی)، داخل (پای به هم چسبیده)و عقب منحرف و از وضعیت طبیعی خارج کند.

تغییر وضعیت زانوها  را از حالت طبیعی به سمت خارج پای کمانی یا پای پرانتزی می گویند.در وضعیت طبیعی،زمانی که شخص با پای جفت می ایستد،قوزک داخلی هر دو پا و سطح داخلی زانوها با یکدیگر تماس دارند.در پای کمانی زمانی که قوزک پاها با هم تماس دارند زانوها از یکدیگر فاصله می گیرند در این تغییر وضعیت فاصله ی کندیل داخلی استخوان ران و سر استخوان درشت نی کم و ناحیه خارجی با سراستخوان درشت نی زیاد می شود.

علایم:پای پرانتزی تغییراتی در ریتم راه رفتن،خصوصاً در تند راه رفتن و دویدن،ایجاد می کند به طوری که به نظر می رسد که این افراد با پای باز حرکت می کنندو چنانچه به اثر پای آنها بر روی زمین توجه کنیم،معلوم می شودکه پنجه ها به سمت داخل انحراف دارند.در پای پرانتزی زانوها به سمت داخل چرخش می کنند و استخوان کشکک به طرف داخل متمایل می شود.در موارد شدید عارضه فرد روی لبه ی خارجی پا راه می رود یا حداقل لبه ی خارجی پا بیشتر وزن بدن را متحمل می شود.بررسی کفش این افراد مشخص می کند که سمت خارجی کف آن بیشتر سائیده شده است.

برای سنجش دقیقتر از فرد خواسته می شود روی سطح صاف و به حالت طبیعی بایستد،سپس فاصله ی بین دو زانو به وسیله خط کش اندازه گیری می شود.در حالت طبیعی استخوان ران و درشت نی در امتداد یکدیگر  هستند و تا 7 درجه انحنا طبیعی محسوب می شود.

عوامل:ضایعاتی که در رباطهای مفصلی ایجاد می شود،مثل کشیدگی و پارگی رباطهای زانو در اثر ضربه،همچنین عواملی مثل عفونت در زانو،تغییر شکل ناشی از عدم تعادل قدرت عضلانی در گروه عضلات موافق و مخالف در بر گیرنده ی مفصل و عدم یکنواختی در صفحه رشد انتهای تحتانی ران و انتهای فوقانی درشت نی و نارک نی در ایجاد و تشدید پای پرانتزی مؤثر هستند.البته اطفال هنگام تولد و در دوران شیر خوارگی و طفولیت تا حدی پای کمانی دارند.همچنین اطفال چاق که زودتر از زمان معمول راه می افتند بعضاً در شروع راه رفتن در مدت زمان محدودی به این تغییر شکل زانو دچار می شوند.این موارد احتیاجی به درمان ندارد و معمولاً خود به خود از بین می رود.

عوارض:این ناهنجاری باعث می شود که فشار وارد بر زانو به صورت برابر و طبیعی در سطح مفصلی ایجاد نشود و قسمت عمده ی فشار(بسته به شدت تغییر وضعیت) به بخش داخلی زانوها وارد شود و این بخش را در مقابل ضربه های سنگین و له شدن دیسکها آسیب پذیرتر کند.همچنین بخش داخلی قشر استخوانی،استخوانهای ران و درشت نی به علت تحمل فشار ضخیمتر می شوند.

ناهنجاری زانو راه رفتن را مشکل می کند به طریقی که اگر فرد بدود پنجه ها و قوزک پاها با یکدیگر برخورد خواهند کرد و محدودیتهای حرکتی به وجود می آید.

از لحاظ وضعیت اسکلتی عضلانی تغییراتی در پاها ایجاد می شود.فاصله ی استخوان زانو ها نسبت به یکدیگر افزایش می یابد و پاها در وضعیت پرونیشن قرار می گیرد.عضلات بخش داخلی ران(گروه عضلات نزدیک کننده ی ران و عضله ی راست داخلی)کوتاه می شوند و عضلات جانب خارجی ران(عضله ی کشنده و پهن نیام عضله ی دو سر رانی)از گروه عضلات همسترینگ در معرض کشش قرار می گیرد.همچنین عضله ی درشت نی قدامی کوتاه و عضلات گروه نازک نئی (نازک نی بلند و نازک نی طرفی)در معرض کشش غیر طبیعی قرار می گیرند.

توصیه های بهداشتی و حرکات اصلاحی

برای اصلاح این ناهنجاری ضمن انجام حرکات درمانی باید توصیه های زیر نیز در خلال زندگی روزمره مد نظر قرار گیرد:

1. از نشستن به صورت چهارزانو خودداری کنید و بیشتر به صورت دو زانو بنشینید.هنگام نشستن سعی کنید در صورت امکان ساق پا از زیر ران خارج شود(نشستن قورباغه ای).
2. هنگام راه رفتن و ایستادن لبه ی داخلی پا را به کار اندازید(وزن خود را بیشتر روی لبه داخلی پا بیندازید)و پنجه ها را به جلو و کمی به سمت بیرون قرار دهید و حرکت کنید.

تمرینهای اصلاحی برای پیشگیری این ناهنجاری باید به گونه ای باشد که ضمن ایجاد تحرک لازم در زانو،عضلات بخش داخلی ران و ساق پا و لیگامنتهای بخش داخلی زانو را در حالت کشیدگی نگه دارد و بر عکس عضلات بخش خارجی ران و ساق پا و لیگامنتهای بخش خارجی زانو را تقویت کند.